Hoewel Nederland over het algemeen bekend staat als een seismisch rustig land, heeft het van tijd tot tijd te maken met merkbare aardbevingen. Deze situatie ontstaat als gevolg van de tektonische structuur van het land en enkele door de mens veroorzaakte activiteiten. Aardbevingen in Nederland kunnen worden onderverdeeld in twee hoofdcategorieën: natuurlijke (tektonische) en door de mens veroorzaakte (geïnduceerde) aardbevingen. Terwijl tektonische aardbevingen meestal voorkomen in het zuidoosten van het land, zijn geïnduceerde aardbevingen vooral geconcentreerd in het noordoosten. In deze blogpost gaan we dieper in op de aardbevingen in Nederland en bespreken we de grootste aardbeving die is geregistreerd, de gevolgen ervan en de voorzorgsmaatregelen die moeten worden genomen.
Het Koninklijk Nederlands Meteorologisch Instituut (KNMI), dat sinds 1904 een belangrijke rol speelt bij het monitoren en registreren van seismische activiteit in Nederland, is de meest gezaghebbende bron op dit gebied.
Hoewel de meeste aardbevingen in Nederland kleinschalig zijn, zijn er door de geschiedenis heen significante bevingen geweest die gevoeld werden en in sommige gevallen schade veroorzaakten. Sinds 1904 zijn er zeven aardbevingen met een magnitude van 4,0 en hoger geregistreerd, die allemaal niet-geïnduceerd waren, d.w.z. van nature voorkwamen. Al deze aardbevingen vonden plaats in de provincies Limburg en Noord-Brabant in het zuidoosten van het land. De onderstaande tabel bevat een lijst van deze grote aardbevingen:
| Geschiedenis | Locatie | Maat |
|---|---|---|
| 31 augustus 1906 | Grathem, Limburg | 4.2 |
| 20 november 1932 | Uden, Noord-Brabant | 5.0 |
| 23 november 1932 | Boxtel, Noord-Brabant | 4.5 |
| 28 november 1932 | Vught, Noord-Brabant | 4.5 |
| 4 januari 1935 | Roermond, Limburg | 4.3 |
| 13 april 1992 | Roermond, Limburg | 5.8 |
| 13 april 1992 | Roermond, Limburg | 4.0 |
De grootste geregistreerde aardbeving was een aardbeving met een magnitude 5,8 bij Roermond in Limburg op 13 april 1992. In de noordoostelijke regio is de magnitude 3,6 aardbeving die in 2013 plaatsvond in Groningen in Huizinge echter de grootste geregistreerde geïnduceerde aardbeving. De eerste seismische opname door het KNMI werd gemaakt bij De Bilt op 26 juni 1904. De concentratie van grote aardbevingen in het zuidoosten geeft aan dat de tektonische activiteit in deze regio groter is dan in het noordoosten; aardbevingen in het noordoosten zijn over het algemeen kleiner in magnitude en door de mens veroorzaakt.
De grootste aardbeving in de geschiedenis van Nederland is de aardbeving in Roermond, die plaatsvond op 13 april 1992 om ongeveer 03:20 lokale tijd (01:20 UTC). Deze aardbeving werd geregistreerd als 5,8 op de schaal van Richter en 5,3 op de schaal van de momentmagnitude. Het epicentrum lag in de buurt van Roermond en op de Peelrandbreuk. Vanuit tektonisch oogpunt ligt de stad Roermond op de Roer Graben, onderdeel van het Europese Cenozoïsche Rift Systeem. Dit breuksysteem is de belangrijkste bron van geologische activiteit in de regio. De aardbeving in Roermond was de sterkste aardbeving die in Nederland en Noordwest-Europa is geregistreerd.
De aardbeving van 1992 in Roermond veroorzaakte aanzienlijke schade in Nederland en in de buurlanden België en Duitsland, vooral aan oude gebouwen. Veel gebouwen en voertuigen werden vernield in de gebieden tussen Roermond, Maaseik (België) en Heinsberg (Duitsland). Twee kerken in Roermond, de Munsterkerk en de Minderbroederskerk, werden zwaar beschadigd. De totale economische schade als gevolg van de aardbeving wordt geschat op ongeveer 275 miljoen gulden, waarvan 170 miljoen gulden betrekking heeft op schade in Nederland. 46 mensen raakten gewond als gevolg van de aardbeving. Helaas stierf in Bonn, Duitsland, een 79-jarige vrouw aan een hartaanval als gevolg van de paniek die de aardbeving veroorzaakte. Na de hoofdschok vonden meer dan 200 naschokken plaats. De intensiteit van de aardbeving varieerde in de getroffen gebieden en werd gevoeld tot in Tsjechië, Zwitserland, Frankrijk en het Verenigd Koninkrijk. De aardbeving in Roermond heeft aangetoond dat zelfs een gematigde aardbeving in Nederland gevolgen kan hebben voor buurlanden en hoe kwetsbaar oude constructies kunnen zijn voor seismische activiteit.
De totale effecten van aardbevingen in Nederland, zowel tektonische als geïnduceerde gebeurtenissen, laten vaak verschillende sporen na op gebouwen, infrastructuur en het milieu. Tot de meest voorkomende schade aan gebouwen behoren scheuren in muren, vastgelopen deuren, kapotte dakgoten en storingen in rioleringen en andere pijpleidingen. Naast fysieke schade voelen veel mensen die aardbevingen meemaken zich onzeker en ongemakkelijk in hun huis, wat duidelijk de psychologische impact van aardbevingen aantoont.
De effecten van geïnduceerde aardbevingen, vooral in de regio Groningen, waren omvangrijker. Duizenden huizen zijn beschadigd, de huizenprijzen zijn gedaald en de levenskwaliteit in deze regio is aanzienlijk afgenomen. Sinds 2012 zijn er meer dan 3300 gebouwen gesloopt die structureel onveilig of onverkoopbaar waren geworden. Bezorgdheid over aardbevingen die cultureel en natuurlijk erfgoed beschadigen is ook wijdverspreid onder de inwoners. Het wantrouwen tegenover de overheid en gasbedrijven met betrekking tot compensatieprocessen en veiligheidsmaatregelen is ook toegenomen.
Hoewel milieueffecten zoals liquefactie van de bodem en aardverschuivingen in Nederland minder vaak voorkomen dan in andere regio's, kunnen dergelijke gebeurtenissen zich nog steeds voordoen. Vooral de aardverschuivingen in het park Brunssummerheide tijdens de aardbeving in Roermond in 1992 toonden aan dat dergelijke effecten ook in Nederland kunnen worden waargenomen. Er wordt gesteld dat aardbevingen veroorzaakt door gaswinningsactiviteiten in de regio Groningen ook liquefactie van de bodem kunnen veroorzaken.
De meest betrouwbare en gezaghebbende bron voor aardbevingsactiviteit in Nederland is het Koninklijk Nederlands Meteorologisch Instituut (KNMI). Het KNMI beheert het Nederlands Seismisch en Akoestisch Netwerk (NL) om seismische gebeurtenissen te monitoren. Hoewel de moderne registratiesystemen van dit netwerk in 1993 werden geïnstalleerd, dateren de historische gegevens over seismische activiteit van het instituut uit 1904. Het netwerk verzamelt seismische en akoestische gegevens van hoge kwaliteit met behulp van verschillende sensoren, zoals breedbandseismografen, geofoons van boorputten, versnellingsmeters en infrageluidsensoren.
Het KNMI deelt de verzamelde gegevens met het publiek via het KNMI Data Platform en webservices. Via dit platform is het mogelijk om toegang te krijgen tot historische aardbevingscatalogi, realtime gegevens en onderzoekspublicaties. Hoewel sommige oudere datasets zijn verwijderd, zijn actuele gegevens beschikbaar via de FDSN webservices. Het KNMI hanteert ook het concept 'magnitude of completeness', dat verwijst naar de minimale aardbevingsmagnitude die zijn seismische netwerk kan detecteren en lokaliseren.
Het uitgebreide netwerk van het KNMI en de jarenlange gegevensverzameling zijn van essentieel belang om inzicht te krijgen in de seismische activiteit in Nederland. Onderzoekers en het publiek hebben eenvoudig toegang tot deze informatie dankzij een open databeleid. De ontwikkeling van het netwerk van een enkele sensor aan het begin van de 20e eeuw tot een geavanceerd systeem met verschillende soorten sensoren weerspiegelt het toenemende belang van het monitoren en mitigeren van seismische risico's. Het KNMI volgt het concept van "omvang van volledigheid". Het meetnet speelt een cruciale rol in het begrijpen van de mogelijkheden en beperkingen van het meetnet.
In Nederland worden verschillende richtlijnen en aanbevelingen gegeven door autoriteiten en deskundigen over de voorbereiding op aardbevingen en veiligheidsmaatregelen. In het bijzonder wordt benadrukt hoe belangrijk het is om thuis een noodpakket te hebben met basisbenodigdheden voor minstens 72 uur. Deze tas moet materialen bevatten zoals een zaklamp, powerbank, identiteitsdocumenten, contant geld, radio, EHBO-kit, water en niet-bederfelijk voedsel.
De meest elementaire veiligheidsmaatregel die tijdens een aardbeving moet worden toegepast, is de "hurk, grijp en houd vast"-methode. Als je tijdens een aardbeving binnen bent, hurk dan onder een stevige tafel of bureau, bescherm je hoofd en nek en houd vol tot het schudden voorbij is. Als je buiten bent, ga dan naar een open plek uit de buurt van gebouwen, bomen en hoogspanningskabels en zak op de grond. Als je in een voertuig zit, stop dan veilig en blijf in het voertuig tot het schudden voorbij is. Na de aardbeving moeten verwondingen worden gecontroleerd en moet er worden opgelet voor naschokken.
De Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid (NCTV) speelt een belangrijke rol bij het voorkomen en beheersen van crises, waaronder aardbevingen. Vooral na de veroorzaakte aardbevingen in de regio Groningen wordt er meer aandacht besteed aan de veiligheid van gebouwen en de bijbehorende regelgeving. NPR-norm ontwikkeld voor seismische omstandigheden die specifiek zijn voor Nederland en in het bijzonder voor geïnduceerde aardbevingen toont een proactieve aanpak om risico's in Groningen te verminderen. Echter, het feit dat Eurocode 8 geen wettelijke verplichting is voor alle constructies Het rapport geeft aan dat het niveau van aardbevingsbestendigheid in het land kan variëren, vooral in de regio's buiten Groningen.
Nederland heeft te maken met aardbevingen door zijn ligging in het Europese Cenozoïsche Riftstelsel. De Roerdal Graben in het zuidoosten van het land is de belangrijkste bron van tektonische aardbevingen en wordt omringd door belangrijke breuklijnen. De aardbeving van 1992 in Roermond werd veroorzaakt door de Peel Boundary Fault, die de noordoostelijke grens vormt van de Roer Valley Graben. De Feldbiss Fault Zone is het zuidwestelijke grensfoutensysteem van de Roer Valley Graben. Langzame bewegingen gaan door langs deze breuklijnen en dit leidt van tijd tot tijd tot aardbevingen. Paleoseismologisch onderzoek De seismische activiteit in de regio heeft een langere geschiedenis dan de instrumentele gegevens aangeven, wat duidt op de mogelijkheid van grotere aardbevingen over langere perioden.
De aardbevingen in de noordoostelijke regio, vooral in Groningen, zijn geïnduceerde aardbevingen en worden veroorzaakt door de exploitatie van het Groningen-gasveld sinds 1986. Gaswinning vermindert de druk in het ondergrondse reservoir, wat bodemcompressie en dus aardbevingen veroorzaakt. De frequentie van deze aardbevingen is in de loop der tijd toegenomen, met een piek in 2013 toen de grootste geïnduceerde aardbeving met een magnitude van 3,6 werd geregistreerd bij Huizinge. Vanwege deze negatieve gevolgen heeft de regering besloten om de gaswinning tegen 2030 volledig stop te zetten. De seismische activiteit gaat echter door ondanks de vermindering van de gasproductie. Aanvankelijk geen geïnduceerde aardbevingen ondanks gaswinning gedurende 20 jaar suggereert dat er in de loop van de tijd een drempel is overschreden. De mogelijkheid dat aardbevingen doorgaan zelfs nadat het gasveld volledig is stilgelegd Dit geeft aanleiding tot bezorgdheid over de langetermijngevolgen voor de regio.
Kortom, hoewel Nederland geen seismisch risicogebied is, is het een land waar zowel natuurlijke als door de mens veroorzaakte aardbevingen voorkomen. De aardbeving in Roermond in 1992 is de geschiedenis ingegaan als de grootste beving die het land ooit heeft meegemaakt en de gevolgen waren zelfs in de buurlanden voelbaar. Geïnduceerde aardbevingen in de regio Groningen laten duidelijk de invloed van menselijke activiteiten op natuurlijke processen zien. Het is essentieel dat iedereen die in Nederland woont zich bewust is van het aardbevingsrisico, de nodige voorbereidingen treft en regelmatig informatie ontvangt van betrouwbare bronnen (met name het KNMI). Er wordt voortdurend gewerkt aan het monitoren en begrijpen van de seismische activiteit in Nederland, zodat toekomstige risico's beter kunnen worden beheerst.Bronnen gebruikt in het rapport
© Rehberim.nl
Nederlands
